زندگی نامه امام حسن مجتبی علیه السلام

 

نام: حسن بن علی بن ابی طالب علیهما السلام

کنیه: ابا محمد

لقب:سید، مجتبی، زکی ،تقی ،سبط

مادر: حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

تولد: 15 رمضان سال دوم یا سوم هجرت

محل تولد: مدینه منوره

مدت امامت: 10 سال

شهادت: 28 ماه صفر سال 50 هجری قمری

قاتل: جعده همسر حضرت بوسیله زهر کشنده

 محل دفن: قبرستان بقیع در مدینه منوره

 

 

 

 

ولادت

امام ابومحمد حسن بن علی بن ابیطالب علیه السلام؛ دومین پیشوا از امامان معصوم اهل بیت، یکی از پنج تن آل عبا و نخستین سبط رسول خدا (ص) است که پیامبر بزرگوار اسلام او و برادرش را دو سرور جوانان بهشت و دو گل خوشبوی خویش نامید .
 مادرش فاطمه علیها السلام دخت گرامی رسول الله و بانوی بانوان جهان می باشد .
 زادگاه شریفش مدینه و زمان تولد این مولود مبارک، بنابر مشهور عامه و خاصه پانزدهم رمضان سال سوم و یا دوم هجرت بوده است. البته در این مورد اقوال دیگری نیز نقل گردیده است. مثلا بعضی بجای رمضان، ماه شعبان را ذکر نموده اند که گویا با تولد حضرت حسین بن علی (ع) اشتباه کرده اند. در هر صورت نظر قطعی تر همان است که بیان گردید .
 کلینی در کتاب کافی به نقل از ششمین امام (ع) می نویسد که حضرت رسول (ص) با دست خود برای نواده خویش گوسفندی عقیقه کرد و فرمود :
 « با نام خدا، این عقیقه را برای حسن تهیه می کنم . »
 سپس عرضه داشت :
 « بار پروردگارا استخوانش را بجای استخوان او ، گوشتش را بجای گوشت او ، خونش را بجای خون او و مویش را بجای موی او عقیقه می کنم ، خداوندا این عقیقه را پناه و نگاهبان محمد و آل محمد قرار ده . »
 در روایت دیگر آمده که حضرت دو قوچ کبود رنگ عقیقه فرمودند ، ولی گویا اصل روایت این بوده که ایشان برای هر یک از دو نواده خود یک گوسفند عقیقه کرده است ، همانگونه که ابن سعد در « الطبقات الکبری » به همین نکته اشاره نموده است .
 در ادامه روایت آمده است که رسول گرامی به قابله یک ران گوسفند و یک دینار طلا بخشید . سپس موی سر فرزند دلبند دختر خود را تراشید و امر کرد که هم وزن این مو ، نقره صدقه بدهند که وزن آن اندکی بیش از یک درهم شد . بعضی گفته اند که حضرت به دختر خود امر کرد که اینکارها را انجام دهد .
 بدینگونه بود که عقیقه نمودن و صدقه دادن نقره هموزن موی نوزاد از سنتهای دائمی اسلامی نزد دانشمندان گردید .
 همچنین پیامبر اسلام (ص) سر مبارک حسن بن علی (ع) را به ماده خوشبوئی آغشته فرمود و این کار را در مقابل عمل دوران جاهلیت انجام داد که سر طفل را بخون آغشته می نمودند .
 در کتاب اُسدُ الغابه از ام الفضل همسر عباس بن عبدالمطلب نقل شده که گوید من به رسول خدا عرض کردم : « یا رسول الله در خواب دیدم که عضوی از اعضای شما در خانه من است » . حضرت فرمود : « خیر است ، بزودی فاطمه فرزندی می آورد و تو او را شیر می دهی . » زمانی بیش نگذشت که امام حسن (ع) پای به جهان نهاد و ام الفضل او را شیر داد .
 امام حسن (ع) فقط یک کنیه داشت و آن « ابومحمد » است که جد بزرگوارش برای او قرار داد . مشهورترین القاب ایشان عبارتند از : تقی ، زکی ، سبط .
 نقش نگین انگشتری آن بزرگوار را چند گونه نقل نموده اند : الفصول المهمه آنرا « العزه لله وحده » نقل می کند . وافی و کتابهای دیگر از امام ابوالحسن الرضا (ع) عبارت « العزه الله » را روایت می نمایند . صاحب بن عباد در کتاب « عنوان المعارف » جمله « الله اکبر و به استعین » را ذکر می کند و وافی بنقل از امام ششم می نویسد که نقش نگین هر دو نور چشم رسول خدا « حسبی الله » بوده است .
 حضرت حسن (ع) در زمان پادشاهی معاویه می زیست ( بهتر آنست ، بگوییم : معاویه در زمان امامت امام حسن (ع) خود را پادشاه خواند ) . سفینه ، خادم رسول الله سمت دربانی حضرتش را بر عهده داشت .
 از این امام بزرگوار مجموعا پانزده فرزند بر جای مانده که عبارتند از :
 زید ، ام الحسن و ام الحسین از مادری بنام بشیر بنت ابی مسعود ؛ حسن از مادری بنام خوله بنت منضور ؛ عمر، قاسم و عبدالله از مادری کنیز ؛ عبدالرحمن که مادر او هم کنیز بوده است ؛ حسین، طلحه و فاطمه از مادری بنام ام اسحق بنت طلحه بن عبدالله ، فاطمه ، ام سلمه و رقیه که مادرانشان متفاوت بوده اند . از این فرزندان فقط حسن و زید صاحب نسل بوده اند ، ولی از سیزده نفر دیگر نسلی بر جای نمانده است .

 

 

 

 

ویژگیهای ظاهری حضرت

غزالی در کتاب « احیاء العلوم » و مکی در کتاب « قوت القلوب » می نویسند که پیامبر اسلام (ص) خطاب به حسن بن علی (ع)  فرموده :

« تو در آفرینش و در رفتار و کردارت مانند من هستی . »

شیخ مفید در « ارشاد » چنین می نویسد که حسن (ع)  از نظر آفرینش ، هیأت جسمانی ، روش و منش شبیه ترین کس به رسول خدا بود .

در کتاب اُسدُالغابه از انس بن مالک نقل شده که هیچ فردی از حضرت امام حسن (ع)  شبیه تر به رسول الله (ص) نبود .

حسین بن مسعود بغوی در کتاب « مصابیح السنه » این جمله را از انس روایت کرده و بنقل از او می افزاید که حسین (ع) نیز شبیه ترین فرد به پیامبر خدا (ص) بود.

این جمله اخیر را انس بن مالک زمانی بیان داشت که سر مطهر حضرت حسین بن علی (ع)  در مقابل ابن زیاد قرار داشت . اگر بخواهیم بین این دو روایت جمع کنیم ، باید بگوییم که هر یک از این دو برادر نسبت به دیگران شبیه ترین فرد به جد بزرگوار خود بودند ؛ یا آنکه سخن احمد بن حنبل را بپذیریم که از علی (ع) روایت می کند که ایشان فرمودند :

« حسن از سینه تا سر شبیه ترین فرد به پیامبر (ص) است و حسین از سینه به پایین بیشترین شباهت را به رسول الله (ص) دارد . »

ممکن است بگوییم که تا زمانی که امام حسن (ع) در قید حیات بود شبیه ترین فرد به رسول خدا به شمار می آمد و چون به شهادت رسید ، حسین (ع) این صفت را بدست آورد .

البته این مطالب با آنچه از زهرای مرضیه (ع) نقل شده سازگاری ندارد ، چرا که نوشته اند این بانوی بزرگوار چون فرزندان خود را بازی می داد و آنان را به نشاط می آورد ، خطاب به پسر بزرگ خود می فرمود :

« ای آنکه به پدرت ماننده ای ، از ریسمان حقیقت و راستی بیاویز و خدای صاحب نعمت را عبادت کن و هرگز با انسانهای کینه توز دوستی منما . »

و خطاب به پسر کوچک خود می فرمود :

تو به پدر من شبیه هستی ، نه به پدر خودت .

ممکن است برای رفع این ناسازگاری بگوییم که مراد حضرت زهرا (س) تشبیه از بعضی جهات بوده است ، نه شباهت عمومی از همه جهات . در هر صورت آنچه را که اندیشمندان تاریخ نگار ، از جمله ابن صباغ مالکی در « الفصول المهمه » ، درباره صفات آن حضرت نوشته اند ، چنین است :

« امام ابومحمد الحسن بن علی (ع) رنگی سپید آمیخته با سرخی داشت ، دیدگانش درشت و سیاه ، گونه هایش هموار ، موی وسط سینه اش نازک ، موی ریشش انبوه ، پشت گوشش پرمو ، بینی حضرت کشیده و براق ، همچون شمشیری از نقره ، مفاصلش درشت و دو شانه اش از یکدیگر دور بودند .

انسانی متوسط القامه و ملیح بود ، نیکوترین صورت را داشت ، با رنگ سیاه خضاب می کرد ، مویش پرچین و کوتاه و قامتش رسا بود . »

ابن سعد در طبقات می نویسد :

« حسن و حسین (ع) هر دو با رنگ سیاه خضاب می نمودند . »

 

 

 

 

اخلاق حضرت

دانشمندان نوشته اند : « امام حسن (ع) در میان مردم گشاده ترین سینه را داشت و پر گذشت ترین و بخشنده ترین مردم بود . »

مدائنی می نویسد : « امام حسن (ع) که ارشد فرزندان علی (ع) بود ، انسانی بزرگمنش با سخاوت و حلیم بود و رسول الله (ص) او را دوست می داشت . » 

شیخ صدوق در « امالی » از حضرت صادق (ع) و او از پدرانش نقل می کند که امام حسن بن علی بن ابیطالب در میان مردم زمان خود عابدترین ، پارساترین و گرامیترین افراد بود ، چون قصد حج می کرد پیاده راه می رفت و گاهی پای خود را نیز برهنه می فرمود . هیچگاه دست به کاری نمی زد ، مگر اینکه خدا را یاد می نمود . راستگوترین مردم بود و رساترین بیان را داشت . هر گاه به در ورودی مسجد می رسید سر خود را بلند کرده و عرض می نمود :

« بارالها! مهمان تو به حضرت رسیده ؛ ای احسانگر! بنده تباهکار تو بدرگاهت شتافته ، پس از زشتیهایی که مرتکب شده بخاطر زیباییهایی که نزد تو است ، در گذر ای کریم! »

زبیر بن بکار در کتاب « انساب قریش » می نویسد : « زینب بن ابی رافع روایت می کند که فاطمه سلام الله علیها در زمانی که پدر بزرگوارش بر بستر بیماری مرگ افتاده بود ، روزی دست دو فرزند خود را گرفت و به خدمت پدر آورد و گفت :

« ای پیامبر خدا! این دو ، فرزندانت هستند ، آیا برای آنان ارثی از خود قرار نمی دهی؟ »

حضرت در پاسخ فرمودند :

« هیبت و آقایی خود را برای حسن و جرات و بخشش خود را برای حسین قرار می دهم . »

طبرسی در کتاب « اعلام الوری » می نویسد : این روایت با روایت دیگری که محمد بن اسحاق نقل می کند، سازگاری دارد . او می گوید : « پس از رسول خدا هیچکس در شرف و عزت به رتبه حسن بن علی نرسید » . گاهی امام (ع)  در خانه را می گشودند و در آستانه در می نشستند ، در نتیجه راه بسته می شد، زیرا هیچکس از مردم بخاطر تعظیم و بزرگداشت او از مقابلش عبور نمی نمود و چون حضرت این نکته را در می یافتند ، بدرون خانه می رفتند و راه باز می شد .

هم او می گوید: « حسن بن علی را در راه حج ملاقات کردم که از مرکب خویش پیاده شد و قدم زنان حرکت کرد . در این موقع تمام مردمی که با او بودند به او اقتدا نموده و با او پیاده حرکت کردند ، حتی سعد بن ابی وقاص را دیدم که فرود آمد و پیاده گام زد . »

واصل بن عطا می گوید : « سیمای حسن بن علی (ع) چون سیمای پیامبران و هیبت او چون هیبت پادشاهان بود . »

شیخ مفید در ارشاد می نویسد :

« حسن بن علی وصی پدرش امیرالمومنین بود که او را ناظر بر موقوفات و صدقات خویش قرار داد و عهدنامه مشهوری برای او نگاشت . همچنین حضرت علی (ع) در وصیت خود مبانی روشن دین و جنبه های حکمت و ادب را برای فرزند خویش بیان فرمود . این وصیت را دانشمندان بیشماری در کتب خود نگاشته و فقیهان بزرگوار در روش دینی و دنیایی خود از روشناییهای آن بهره جسته اند .

>

نظرات شما عزیزان: